www.enteuropa.nl

Aan het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij
T.a.v. de heer dr. ir. H. Paul en mevrouw dr. A.L.J. Nielen
Directie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden
Postbus 20401
2500 EK Den Haag

Ternaard, 12 februari 2003

Betreft: Reactie van Ent Europa op het voorstel voor een nieuwe Europese MKZ-richtlijn
Uw kenmerk: VVA03.182/ALJN

Geachte mevrouw Nielen, geachte heer Paul,

Op uw verzoek geven wij hierbij graag schriftelijk onze reactie op bovengenoemde Richtlijn van de Raad. Daar u te kennen heeft gegeven dat het Nederlands standpunt ten aanzien van de Europese Richtlijn zoveel mogelijk zal aansluiten bij het beleidsdraaiboek van dec. 2002, verzoeken wij u hierbij tevens onze brief van 10 februari jl. in acht te nemen waarin wij knelpunten en bezwaren aan de orde stellen m.b.t. het Nederlandse draaiboek.

Algemeen
Stichting Ent Europa heeft vanaf het begin van de uitbraak van MKZ in Nederland geprotesteerd tegen het doden en vernietigen van gezonde (geënte) dieren op grond van morele en ethische overwegingen. Met het aanbieden van een half miljoen handtekeningen op 11 december 2001 aan Minister Neyts-Uyttebroeck, toenmalig voorzitter van de Europese Unie, en de aanbieding aan de toenmalige voorzitter van de Vaste Kamercommissie LNV, dhr. P. ter Veer, op 17 april 2002, hebben wij het verzet vanuit de samenleving gestalte weten te geven. Ook de Dierenbescherming heeft 750.000 handtekeningen aangeboden. Dit signaal om een beleid uit de middeleeuwen af te schaffen werd meer en meer door de Nederlandse overheid, de beleidsmakers en ook Mr. Byrne onderkend. Een enting die door de jaren heen een beproefd en effectief middel tegen mkz is gebleken en in producten van de betreffende dieren geen gevaar oplevert voor de volksgezondheid, maar puur uit economische afwegingen resulteert in het afmaken en vernietigen van gezonde dieren mag geen optie zijn. In vredestijd zou het beleid dan ook worden herschreven met inachtneming van markervaccins en afzetmogelijkheden van producten van geënte dieren. Het CBL heeft bij monde van dhr. Marc Jansen haar maatschappelijke verantwoordelijkheid genomen en toegezegd de betreffende producten te willen vermarkten. Dit gebeurde tijdens een bijeenkomst in Dokkum in het najaar van 2002. De onderzoekscommissie van het Europees Parlement gaf aan richting te willen geven aan het in leven laten van geënte dieren, daarbij verwachtingen uitsprekend over het markervaccin. Alle aanbevelingen van het EP zijn voor ons in de Richtlijn niet herkenbaar.

Wie schetst onze verbazing dat in de Richtlijn van de Raad hierover niets is terug te vinden. Nog steeds is het enten en in leven laten niet een eerste prioriteit en hoewel er in de inleiding wel een paragraaf over is opgenomen, is in de uitvoering hiermee geen rekening gehouden. Slechts wanneer een crisis volledig uit de hand dreigt te lopen mag beschermende vaccinatie worden ingezet. Noodvaccinatie en onderdrukkende vaccinatie leidden nog altijd tot het (later) afmaken van gezonde dieren. Vaccinatie op zich is nu een optie geworden binnen de Richtlijn, maar de situatie in Nederland heeft laten zien dat dat resulteert in een massale vernietiging van gezonde dieren. De Richtlijn heeft nog altijd als uitgangspunt handels- en economische belangen en de psycho-sociale gevolgen voor mensen en dierenwelzijn blijven daaraan ondergeschikt.

De Inleiding van de Richtlijn

3.1 Het verbod op preventieve vaccinatie heeft op doeltreffende wijze bijgedragen tot de verbetering van de gezondheidstoestand van de veestapel in de Gemeenschap.
Vraag: Waaruit blijkt dat de gezondheid van de dieren zonder vaccinatie beter zou zijn dan wanneer ze geënt zijn? De situatie in Nederland tot 1992 (toen vaccinatie werd verboden) heeft aangetoond dat dieren en veehouders het mkz-virus niet meer hoefden te vrezen en heeft het virus niet kunnen toeslaan.

3.4 Hier wordt gesproken over de grote epidemie van mkz in het Verenigd Koninkrijk. Gemeld wordt verder dat als gevolg van enkele besmette bedrijven in o.a. Nederland, grote aantallen dieren werden geslacht en vernietigd.
Opmerking:Toegvoegen: grote aantallen GEZONDE dieren. Ook moet België bij dit punt genoemd worden. Hier zijn ook dieren (zeer hoogwaardig gefokte geiten) preventief geruimd, terwijl testen een dag later uitwezen dat er geen sprake was van het virus. Verder in dit artikel wordt gesproken over enorme economische verliezen die de Gemeenschap dientengevolge heeft geleden. Hierbij moeten ook de psycho-sociale gevolgen en het dierenleed worden vermeld.
Wij zijn bijzonder verontwaardigd dat wordt geprobeerd de aandacht van de hoofdzaak te verleggen naar bijzaken. Het gaat er namelijk om dat dit non-vaccinatiebeleid tot gevolg heeft dat enkel en alleen op economische gronden (en dan gaat het vaak nog om verouderde aannames ook) grote aantallen gezonde dieren worden opgeofferd en gedood. Daarbij is een grens overschreden die in een beschaafd land in de 21ste eeuw niet overschreden mag worden.

3.5 Hier worden de gevolgen op economisch en sociaal gebied en m.b.t. dierenwelzijn genoemd. N.B. Opvallend is dat toch weer economische gevolgen als eerste worden vermeld.
Knelpunt: Uitwerking en oplossingen m.b.t. sociale gevolgens en dierenwelzijn worden in de Richtlijn niet opgenomen.

4.5 Hier staat dat het ruimen van besmette en verontreinigde dieren steeds moeilijker geaccepteerd wordt.
Toevoegen: Het ruimen van gezonde (geënte) dieren is niet langer acceptabel en is ook nooit acceptabel geweest. De psycho-sociale gevolgen moeten bij dit punt ook genoemd worden. En trouwens: wat verstaat men onder 'verontreinigde' dieren?

4.7 Samenvatting Europese Conferentie december 2001 te Brussel.
Knelpunt: Hier wordt de nadruk gelegd op het zoveel mogelijk beperken van de economische consequenties en die toonzetting domineert de hele Richtlijn. De Europese Conferentie was mede op initiatief van Nederland belegd en een dag voorafgaand aan de Conferentie heeft Stichting Ent Europa een half miljoen handtekeningen en petities aangeboden vanuit de samenleving en instellingen met als doel in de conferentie het signaal af te geven dat de (hobby)dierhouders en de bevolking tegen het doden van gezonde dieren zijn. De heer Bombeek, rechterhand van Minister Neyts-Uyttebroeck, heeft de handtekeningen in ontvangst genomen en toegezegd dat dit standpunt meegenomen zou worden tijdens de conferentie. Om hiervan in de samenvatting niets terug te vinden, doet onrecht aan de werkelijkheid. Niet alleen de economische consequenties mogen de boventoon voeren als juist vanuit de samenleving de morele kant wordt benadrukt.

4.10 Als voldaan is aan de voorwaarden van dit artikel kan noodvaccinatie een optie worden in de bestrijding van mond- en klauwzeer.
Dit artikel zien wij graag toegelicht. Worden hier de markervaccins bedoeld? Waar in hoofdstuk II over de bestrijding van MKZ vinden wij terug wat in artikel 4.10 wordt bedoeld?

4.12 De EP-aanbeveling om verder onderzoek te doen naar preventieve vaccinatie (met als doel de dieren in leven te laten) wordt hier volledig ontkend. Waar staat dat noodvaccinatie een meer prominente plaats dient te krijgen in de bestrijdingsstrategie? Het was de aanbeveling van het EP dat vaccinatie met het in leven laten van gezonde (geënte) dieren 1e prioriteit dient te zijn, c.q. voorrang moet krijgen.

5.1 Gezien de aard van de ziekte is er geen perfecte oplossing die geschikt is om tegemoet te komen aan alle eisen op het gebied van economie, milieu en ethiek die de maatschappij kan stellen, en is het voorstel het best mogelijke compromis.
Knelpunt: De ethiek moet in dit voorstel de compromissen inwilligen ten opzichte van de economie. Het geld heeft macht, de ethiek krijgt te weinig een stem in het vinden van een eerlijk compromis.
Echter, nu markervaccins beschikbaar zijn hoeft de bestrijdingsmethode niet meer te zijn het doden van de dieren, maar enten en laten leven. Dit is volgens ons het nieuwe en best mogelijke compromis. Het geld, de economie hoeft dan niet te "lijden" onder de ethiek en ook het milieu blijft gespaard.

5.3 Preventieve ruiming moet mogelijk blijven om het aantal ziektegevoelige dieren in de nabijheid van een uitbraak te verminderen.
Knelpunt: De dieren moeten tegen het virus beschermd worden door enting. N.B. Alle geruimde dieren in een straal van 2 km. rond een besmet bedrijf in Friesland bleken achteraf niet met het virus besmet te zijn! Dat is de praktijk!

5.5 In zeer uitzonderlijk ernstige gevallen, vooral in gebieden met een hoge veedichtheid: vaccinatie.
Knelpunt: Deze handelswijze heeft in Nederland uitgewezen dat er dan veel dieren slachtoffer worden. Ringvaccinaties hebben het virus gestopt, niet de stamping-out methode.
Dit artikel negeert volkomen de aanbevelingen van het EP en de protesten uit de samenleving.

Pag.11, pnt 8. De enige factor van belang is ook bij dit punt weer de rentabiliteit van de betreffende sectoren. Psycho-sociale gevolgen en dierenwelzijn worden buiten beschouwing gelaten.

Pag.11. pnt 12. Hier staat: Met de resolutie van het Europees Parlement dient in de richtlijn rekening te worden gehouden.
Knelpunt: In de richtlijn vinden wij hier niets van terug. Het rapport van het EP zou als bijlage aan de richtlijn moeten worden toegevoegd, zodat de aanbevelingen en lessen uit de crisis van 2001 nooit uit het zicht verdwijnen.

De Richtlijn

Wij missen in de Richtlijn drie essentiële hoofdstukken:

1.Markervaccin. 2. Dierenwelzijn 3. Psycho-sociale gevolgen.
Deze mogen niet ontbreken omdat de EU en de lidstaten verantwoordelijk zijn voor de gevolgen van het opgelegde beleid. In de hieronder aangegeven knelpunten per artikel zullen wij hier verder integraal op in gaan.

Tevens dient in de richtlijn een paragraaf te worden opgenomen over de vergoeding/schadeloosstelling door de overheid van agrarische- en niet agrarische bedrijven in de toezichtsgebieden.

Verder dient in de Richtlijn onverwijld een passage te worden opgenomen dat ontwikkelingen op het gebied van de wetenschap op de voet zullen worden gevolgd én toegepast. Vgl. KNAW-rapport.

De Richtlijn dient niet statisch te zijn, maar voortdurend aangepast te worden aan voortschrijdend inzicht en de ontwikkelingen op het gebied van de wetenschap en in de maatschappij.

Bij tests dient altijd een second opinion mogelijk te zijn.

T.a.v. punt 2. Dierenwelzijn stellen wij het volgende. De Richtlijn dient aan te geven hoe om te gaan met onderstaande knelpunten, die zich voordeden in de crisis van 2001. (Vgl. uitkomsten onderzoek Alterra).
· Injecteren/bloedtappen halsader schapen. Deze is moeilijk te vinden en dierenwelzijnsproblemen - vaak misprikken - doen zich voor door inzet van ondeskundigen.
· Het doden van (half) wilde evenhoevigen - Schotse Hooglanders, herten, etc.- in (wild)parken/natuurgebieden middels geweren. Dieren worden vaak niet dodelijk geraakt en bloeden langzaam dood. Herten springen zich vaak dood tegen omheiningen in hun poging te vluchten.
· Varkens doden door electrocutiewagens. Deze wagens zijn niet deugdelijk als het gaat om snel en pijnloos doden. De dieren gaan vaak met 3 of 4 tegelijk door de stroomkettingen en krijgen daardoor te weinig stroom om aan dood te gaan. Als ze geluk hebben krijgen ze bij het afvallen van de lopende band de genadestoot van een RVV'er die handmatig een electrocutiestok bedient. Als dat niet het geval is sterven ze in de destructiewagen door verstikking.
· Het uitdrijven van de varkens uit de hokken. Hierbij worden (verboden) stroomstootapparaten ingezet, die voortdurend worden gebruikt. Er wordt geen rekening mee gehouden dat dit een zeer pijnlijke middel is voor dieren.
· Overvolle varkensstallen tijdens de crisis als dieren niet vervoerd mogen worden. De dieren verwonden elkaar, er ontstaan onhygiënische omstandigheden en ook moesten zeugen worden geaborteerd.
· Schapen in toezichtsgebieden die tijdens een crisis lammeren. Veehouders mogen de dieren niet thuishalen omdat een vervoersverbod geldt en weilanden niet betreden mogen worden. Schapen lammeren derhalve alleen af en veel pasgeboren lammeren overleven de kou niet. Hier moet een oplossing voor komen.
· Koeien die in de wei staan als een crisis uitbreekt. Deze mogen niet thuisgehaald worden maar moeten wel gemolken worden. Hoe moet hier mee worden omgegaan Hetzelfde geldt voor hulp bij afkalven als verbod geldt voor het betreden van weiland.
· Gier. Waar moet gier gelaten worden als gierput vol zit en de crisis nog niet voorbij is
· Melk. Waar moet melk gelaten worden als deze niet meer wordt opgehaald?

8. Preventief uitroeien.
Knelpunt: Bij verdenking, dus een niet bewezen mkz-besmetting, mag doden geen optie zijn. Vgl. In Nederland zijn vele dieren gedood bij ruimingen van en rond een verdacht bedrijf waarvan na testen bleek dat er geen besmetting was. N.B. De testuitslagen waren vaak dezelfde dag nog te verwachten, maar op het resultaat daarvan werd niet gewacht.

10.c Het verwerken van gedode dieren. Verbranden in de open lucht of begraven.
Knelpunt: Dit artikel moet komen te vervallen. Lidstaten dienen te allen tijde te beschikken over voldoende destructiecapaciteit. Besmettingsgevaar bij verbranden in de open lucht (onvoldoende verhitting) en gevaar van begraven is groot (miltvuur). Los daarvan is de maatschappelijke weerstand hiertegen groot. Dit is opnieuw teruggrijpen naar middelen die niet van deze tijd zijn. Tijdens de crisis in 2001 hebben veel Nederlandse boeren op een afgesproken datum strobalen verbrand als symbool voor het verbranden van dieren en het protest daartegen.

14. Ook andere dieren op het bedrijf (uitgezonderd paardachtigen en honden) kunnen worden gedood en vernietigd.
Knelpunt: Deze maatregel moet komen te vervallen. In 2001 was hiervan ook geen sprake. Waarom zou er verschil moeten worden gemaakt tussen paarden, honden en katten, kippen, mensen, etc. Waar wij streven naar het in leven laten van evenhoevigen geldt dit al helemaal voor niet-ziektegevoelige dieren.

15. Uitzondering voor ziektegevoelige dieren in bepaalde instellingen.
Knelpunt: Waar deze dieren wel beschermd worden tegen zinloze vernietiging zien wij deze maatregelen gelden voor alle ziektegevoelige gezonde dieren. Hobbydieren alsook agrarisch gehouden dieren. Alle dieren hebben dezelfde rechten. Een uitzonderingspositie voor dieren uit omheinde gebieden - hier worden bedoeld Schotse Hooglanders van Staatsbosbeheer - dan MOETEN dezelfde maatregelen van uitzondering ook gelden voor alle ander ziektegevoelige dieren, omdat Schotse Hooglanders ook in de slacht terecht komen en worden verhandeld etc.

35. Vrijheid voor lidstaten om zelf verdergaande maatregelen te nemen als zij dat nodig achten.
Knelpunt: Dit punt moet vervallen. De Richtlijn moet bindend zijn wat betreft de te nemen maatregelen voor alle leden in gegeven situaties. Lidstaten mogen wel minder ver gaan, maar nooit verder dan aangegeven. In de hectiek en chaos die onvermijdelijk ontstaan tijdens een crisis, is de kans te groot dat men te snel en onterecht hardere maatregelen neemt.

39.2 Verbod op het in de handel brengen van in het toezichtsgebied geproduceerde melk van ziektegevoelige dieren.
Knelpunt: Dit is een aanscherping van het beleid dat gold in 2001. Melk uit het toezichtsgebied (in Friesland) werd normaal opgehaald en verwerkt zonder problemen. Dit artikel moet dan ook worden geschrapt.
Vraag: Waar moeten boeren de melk opslaan die niet wordt opgehaald?

55.4 en 55.7. Het in de handel brengen van melk en vlees.
Opmerking: Hier dient de overheid een sturende/dwingende rol in te spelen. De overheid dient onverwijld d.m.v. goede afspraken te zorgen voor een oplossing voor de afzet van (producten van) geënte dieren. Dit is ook door de Nederlandse volksvertegenwoordiging aan ons toegezegd. De Minister van LNV in Nederland heeft werkgroepen geformeerd die aan deze oplossing werken.

61 en 62. Beschermende vaccinatie wordt gestraft met 6 maanden exportstop.
Knelpunt: Deze beperking moet gelijkgesteld worden aan de voorwaarde die geldt voor nood-en onderdrukkende vaccinatie. Dus maximaal 3 maanden exportbeperkingen.
Vraag: Welk doel dient dit termijnverschil van 6 i.p.v. 3 maanden?
Vraag: De betreffende produkten mogen gedurende die tijd wel nationaal worden afgezet?93. Toepassen richtlijn vanaf 1 juli 2003.
Knelpunt: Besluitvorming over de Europese Richtlijn (voorzien per 30/6/2003) kan pas plaatsvinden wanneer de bevolking gelegenheid heeft gekregen hierop te reageren en zal zonodig moeten worden uitgesteld. De overheid zal moeten uiteenzetten hoe men verder wil met de beloofde maatschappelijke discussie m.b.t. het Nederlandse draaiboek (brieven 115 en 116 van Minister Veerman aan de Kamer).

Bijlage X Voorwaarden voor het inzetten van beschermende vaccinatie.
Hoe wordt deze bijlage geïnterpreteerd in het Nederlands draaiboek. Is dit een reëele optie bij de bestrijding van MKZ, of is het een laatste redmiddel?
Tevens vernemen wij graag hoe binnen de bepalingen van de Richtlijn Nederland omgaat met de afzet van producten van geënte dieren. Worden hiertoe momenteel directe onderzoeken gedaan door de Nederlandse overheid? Afzet is mogelijk als producten behandelingen hebben ondergaan als beschreven in de richtlijn. Deze mogelijkheid dient actief te worden uitgewerkt in de Nederlandse situatie en zo nodig onverwijld te worden toegepast.

Het Nederlandse draaiboek en Europese Richtlijn in de praktijk
Graag krijgen wij een duidelijk beeld van de te volgen strategie bij een MKZ-uitbraak. Zou u aan de hand van de crisis van 2001 aan willen geven waar de aanpak zou verschillen in uitvoering aan de hand van het NIEUWE draaiboek en Richtlijn t.o.v. de vorige beleidsdraaiboeken?

Tenslotte verwachten wij op grond van wat sinds het voorjaar van 2001 door politici en bewindslieden is toegezegd, de door onderzoek verworven inzichten en de maatschappelijke stellingname dat dit alles ook de Nederlandse insteek en inbreng zal bepalen bij behandeling van de Richtlijn.

Graag worden wij geïnformeerd welke opmerkingen/aanbevelingen van onze zijde door uw Ministerie worden overgenomen bij de discussie over de Europese Richtlijn en welke niet, en de reden waarom deze niet zullen worden overgenomen.

Hoogachtend,
Stichting Ent Europa

J. Streekstra-Nijboer