Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
T.a.v. de heer dr. ir. H. Paul
Directie Voedings- en Veterinaire Aangelegenheden
Postbus 20401
2500 EK DEN HAAG

Eveneens per e-mail verzonden: beleidsdraaiboek@minlnv.nl

Epe, 23 juli 2004

Betreft: Beleidsdraaiboek Mond- en Klauwzeer, versie 2.0, juni 2004

Geachte heer Paul,

Hierbij doen wij u de reactie van Ent Europa toekomen op het ons toegestuurde Beleidsdraaiboek MKZ, juni 2004. Wij hopen zeer dat u onze opmerkingen en aanvullingen mee zult nemen en dat u onze vragen wilt beantwoorden.

" P. 16. Een verdacht dier blijft, omdat het hier gaat om leven of dood, in leven. De ziekte moet bewezen zijn vóór dieren gedood kunnen worden. Met x uren of dagen kunt u een uitslag hebben.
" p. 21. Diergezondheidsfonds is in andere EU-landen onbekend. Waarom moet Nederland voorop lopen? Wat dit betreft zijn wij voor gelijkschakeling in EU-verband. Of de overheid zou het fonds moeten vullen? Bovendien komt de EU de overheid behoorlijk tegemoet in de afdekking van de kosten.
" P. 24. Niet de mogelijke oorsprong, maar dé oorsprong.
" P. 24. 4.3.2.1 De Groep van Deskundigen moet onafhankelijk zijn.
" P. 25. 4.3.3. Controle van mkz hangt niet af van apparatuur en voorzieningen, maar van de deskundigheid en de integriteit van de verantwoordelijke mensen.
" P. 26. algemeen. De validatie van tests en markervaccin duurt veel te lang. Doet u a.u.b. uw uiterste best dat deze snel gevalideerd én gebruikt gaan worden. Dat is in ons aller belang, dus waarom zouden we dat uitstellen? Deze kwestie heeft hoge prioriteit.
" P. 27. Alarmoefeningen. Zijn in aantal veel te weinig en de tijd ertussen is te groot. U onderschat de ernst van de situatie.
" P. 31. 5.1.1 Normale fase. U gaat er nog steeds vanuit dat in de normale fase geen dreiging aanwezig is. Aan de tekst dient toegevoegd te worden: 'Mkz is endemisch en komt altijd voor op de wereld. Alertheid en preventieve maatregelen zijn dus voortdurend geboden.'
./2
blad 2

" P. 31. Aandachtsfase moet tot meer maatregelen/actie/alertheid leiden.
" P. 31. Crisisfase. Een bevestigde uitbraak van mkz moet zijn vastgesteld op basis van zorgvuldig onderzoek en geaccrediteerde tests door een onafhankelijke organisatie. Een second opinion dient altijd plaats te vinden.
" P. 35. Relevante handelspartners. Is Argentinië een relevante handelspartner? We voeren wél producten van tegen mkz gevaccineerde dieren in uit dit land.
" P. 35. 6.2. Het beleid dient continu aangepast te worden op basis van ervaringen uit afgelopen crises, nieuwe ontwikkelingen en inzichten op het gebied van dierziektebestrijding en wetenschap, maatschappelijke ontwikkelingen en maatschappelijk welzijn. Het belangrijke aspect van de volksgezondheid mag hier niét ontbreken. In 2001 is de volksgezondheid door uw Ministerie ernstige en langdurige schade toegebracht. We leven hier in Nederland en de Nederlandse overheid functioneert ten behoeve van de inwoners (wij bedoelen: álle levende wezens) en dient haar verantwoordelijkheid te nemen.
" P. 36. 6.3.1 Laat ons hopen dat de overheid ook een nuttig gebruik van deze instrumenten maakt. Het klinkt goed, nu nog doen.
" P. 37. 6.3.3. Ver land is onzin. We importeren overal vandaan. Argentinië, Brazilië, Thailand, enz. Minister Veerman hield ons op 14 juni jl. tijdens de studiedag 'Waarde(n) van het land' nog de wijzen van produceren in Brazilië als voorbeeld voor. Dit op een vraag wat in Nederland groot en goedkoop genoeg is. Nu is dit een ander thema in de landbouw, waarop wij in het verband van mkz niet verder in zullen gaan. Maar dit voorbeeld geeft maar aan hoe ver wij in Nederland over onze grenzen heenkijken. U hoeft niet te sussen of in slaap te (laten) vallen. We moeten met ons allen alert blijven.
" P. 37. Informatievoorziening alleen is onvoldoende. Er moeten maatregelen getroffen worden en voorschriften komen.
" P. 38. Welke zijn de adviezen t.a.v. mest en melk?
" P. 40. Wat is relatief beperkt? De mkz-crisis in 2001 duurde drie maanden. Fokverbod(?)
" P. 40. 6.3.9. Ruimen. Geen verspreiding van smetstoffen: dat kunt u niet garanderen. Het gesleep met dode dieren heeft het virus in de Driehoek verder verspreid. Preventieve ruiming is wat ons betreft UITGESLOTEN. Mkz moet onomstotelijk vastgesteld zijn. Met 'vrezen' en 'zodanige verdenkingen' kun je alle kanten uit (dus zeker ook de verkeerde) en dat willen wij niet. N.B.: Wat de tests betreft moet altijd een second opinion mogelijk zijn.
" P. 42. 6.3.12.3. 'Lopend vuurtje' is een mythe. In de gemeente Olst was één besmet bedrijf op Fortmond, in Welsum was één besmet bedrijf, in Wijhe was één besmet bedrijf. In Kootwijkerbroek was waarschijnlijk geen mkz, maar hoe dan ook in ieder geval ging het daar maar om één bedrijf. In Friesland is mkz geconstateerd op slechts twee bedrijven. Er is géén keuzemogelijkheid: we gaan vaccineren en beschermen op deze manier de dieren.
" P. 42/43. Vaccinatiegebied. Hoe vindt vaststelling plaats? Wie/wat bepaalt de grootte van het gebied?
" P. 43. 6.3.13. Gevaccineerde dieren. Wij stellen duidelijk: er is geen keuze. Wij kennen alleen beschermende vaccinatie.
" P. 53. 7.4.3. Vervoer levende producten toegestaan, maar levering door KI-station of embryo-win-centrum is niet toegestaan. Dit lijkt ons met elkaar in tegenspraak. Hoe zit dat?
" P. 56. 7.5.4. Mest. De genoemde verklaring dient van een onafhankelijk persoon of onafhankelijke instelling te zijn.
" P. 63. Hoofdstuk 8. Vaccinatie.
Het moet ons van het hart dat het zeer teleurstellend is dat drie jaar na de mkz-uitbraak hier nog geen beleid over geformuleerd is. En de uitbraak van KVP was nog langer geleden: 1997. Wij dringen erop aan dat u ten spoedigste de weg vrijmaakt voor vaccinatie.
./3
blad 3

Die mogelijkheden worden geboden vanuit de EU. Het enige wat nog gedaan moet worden is implementatie in Nederland en ervoor zorgen dat de producten van geënte dieren zonder belemmeringen afgezet kunnen worden. En als het bedrijfsleven niet goedschiks mee wil werken, dan gaat het maar kwaadschiks: namelijk dwingend opgelegd door de overheid. U hebt die instrumenten, zet u ze dan ook gerust in. De gegarandeerde afzet van de producten van geënte dieren is absoluut noodzakelijk en onlosmakelijk verbonden met het vaccineren van de dieren bij uitbraak van een besmettelijke dierziekte. Wij willen niet dat mensen hun bedrijven alsnog te gronde zien gaan, omdat de afzet niet geregeld blijkt te zijn.
Een positief punt: wij zijn blij te lezen dat het principiële uitgangspunt van de Nederlandse overheid is om zo min mogelijk gezonde dieren te doden bij een uitbraak van een dierziekte en dat die overweging voornamelijk gebaseerd is op ethiek en sociale en emotionele aspecten. Maar: ethiek, sociale aspecten en emoties sluiten zakelijkheid en economische aspecten in het geheel niet uit. Integendeel: in dit geval gaan ze hand in hand. Vaccineren is goedkoper dan ruimen. Wat denkt u van de gevolgschade (die nergens op te verhalen is en daarom zo verhuld) van het stamping-out-beleid bij de dierhouders én een deel van de uitvoeders van dit wrede, mens- en dieronwaardige beleid? We moeten leren van de geschiedenis, ons geweten scherpen, en de ernstige wil hebben het beter te doen, dan komen we verder.
Een volgend zeer positief punt is dat wij in de brief van minister Veerman aan de Tweede Kamer van 25 juni jl. (zijn reactie op het advies 'Dierziektebeleid met draagvlak' van RLG en RDA) lezen: 'Het taboe op vaccinatie is doorbroken. Daar waar het kan, gaan we het anders aanpakken. Wanneer er nu mond- en klauwzeer of varkenspest uitbreekt, zal weliswaar afhankelijk van de situatie en plaats, snel rond de besmette bedrijven worden gevaccineerd met een markervaccin. De niet besmette, gevacineerde dieren worden niet geruimd'. Nu houdt de minister nog wel enige slagen om de arm met 'waar het kan' en 'afhankelijk van de situatie en plaats', maar wij gaan ervan uit dat hier toch klip en klaar staat dat we in Nederland gaan enten en dat de gevaccineerde dieren blijven leven. Er staat u niets meer in de weg om dit beleid goed uit te werken en op te nemen in het Beleids-draaiboek mkz.
" P. 71. 9.4. Afbouw vaccinatiegebieden. Fase 2. De uitslag van een gunstige screening dient onmiddellijk na vaststelling gegeven te worden. Vergelijk de trage bekendmaking, namelijk nadat álle dieren gedood waren, ten tijde van de mkz-crisis in 2001. Fase 3: de EU mag niet aarzelen een land vrij te verklaren als dat land mkz-vrij ís.
" P. 76. Ook andere dieren dan alleen paarden moeten in geval van een levensbedreigende situatie naar een kliniek gebracht kunnen worden. Alle dieren zijn gelijk en hebben dezelfde rechten.
" P. 85. Hobbydieren. Ent Europa benadrukt opnieuw dat alle dieren gelijk zijn en gelijke rechten hebben.
" P. 87. 10.4.2. Primaire uitbraak onder wild: waarom hier andere maatregelen? Op dat bestrijdingsprogramma kunnen we niet wachten; dat moet er al zijn.
" P. 88. Hoe denkt u wild te vaccineren?
" P. 89. Beschermde soorten en rassen. Waarom is die lijst voor de Nederlandse situatie nog niet opgesteld? Waarom moet dat zo lang duren?
" P. 90. Protocol screenen dierentuindieren. Waarom is dat nog niet klaar bij CIDC en waarom zou dat niet hetzelfde zijn als bij andere dieren?

./4

blad 4

" P. 95. Beantwoording brieven en e-mails: álle brieven en e-mails dienen snel, betrouwbaar en eenduidig beantwoord te worden. Als er zo veel vragen komen, zal daar ook wel een goede reden voor zijn en u dient ook de gevolgen van uw beleid en uw communicatie manmoedig te dragen.
" P. 105. Overlegstructuren. De welzijnssector ontbreekt hier in ieder geval. Het Ministerie van VWS moet toegevoegd worden.

Wij hopen van harte dat onze brief bijdraagt aan een goed en dierwaardig mkz-beleid en -draaiboek.
Graag worden wij geïnformeerd welke opmerkingen/aanbevelingen van onze kant door uw ministerie worden overgenomen en welke niet en de reden waarom deze niet zullen worden overgenomen.

Met vriendelijke groet,

hoogachtend,

Mevr. A.W.B. Bredenoord,
Stichting Ent Europa.

Bijlage: standpunten Ent Europa.

Bijlage bij de brief aan het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 23 juli 2004
Betreffende het Beleidsdraaiboek Mond- en Klauwzeer, versie 2.0, juni 2004

Hieronder volgen nog eens, ter ondersteuning van onze brief, de standpunten van Ent Europa:
" Een goedwerkend, beproefd medicijn mag je gezonde dieren niet onthouden.
" Het is ethisch niet verantwoord gezonde dieren te doden en te vernietigen.
" Markervaccin voorhanden en goedgekeurd.
" Niet teruggrijpen op middeleeuwse bestrijdingsmethode - stamping out - waarbij voornamelijk gezonde dieren worden gedood en vernietigd. (Vgl. 260.000 dieren zijn vernietigd, 3.000 bedrijven werden geruimd, waarvan er 26 waren besmet. Dit betekent dat voor 1 besmet bedrijf 113 bedrijven werden geruimd.)
" Inzetten medicijn levert bij de consumptie van zuivel en vlees geen gevaar op voor de volksgezondheid. Tot 1990 aten we ook producten van tegen mkz geënte dieren, zonder dat consumenten daar problemen mee hadden of schade van ondervonden. Nu eten we ook producten van geënte dieren uit verschillende landen, zonder dat de consument ingelicht wordt, en zonder problemen.
" Economische belangen mogen niet het beleid bepalen bij de bestrijdingswijze van dierziekten.
" Bij snelle inzet beschermende vaccinatie wordt de haard snel ingedamd en gaat het om een beperkt aantal geënte dieren, dat gemakkelijk op de Nederlandse (de Europese) markt afgezet kan worden.
" Niet willens en wetens de gezondheid van mensen (dierenhouders en kinderen) op het spel zetten.
" Dierenwelzijn komt onherroepelijk in het geding bij ruimingsbeleid.
" Uitvoerders van het beleid niet willens en wetens opnieuw belasten met wrede bestrijdingsmethoden.
" Ent Europa heeft een half miljoen handtekeningen verzameld tegen het ruimingsbeleid en deze aangeboden aan de Nederlandse en Europese Overheid. Ook de Dierenbescherming heeft 750.000 proteststemmen overhandigd. Er is geen draagvlak voor het stamping-out-beleid. Toen niet en nu niet.
" Minister Veerman schreef Ent Europa op 1 augustus 2003 een brief, waarin hij stelt dat hij ondanks de beschreven problematiek, zal kiezen voor vaccinatie waarbij de dieren blijven leven.